خدانگهدار همسایه/ بازگشت محترمانه اتباع افغان سرعت گرفته است

به گزارش شهدای ایران به نقل از همشهری، ساماندهی اتباع خارجی غیرمجاز در حالی همچنان در دستورکار دولت و نهادهای مربوط قرار دارد که برخلاف برخی فضاسازی‌های روزهای اخیر، حفظ کرامت اتباع و بازگشت محترمانه آنان به کشورشان، اولویتی راهبردی در اجرای سیاست‌های این حوزه است.

با وجود اینکه ساماندهی اتباع غیرمجاز در سال‌های اخیر از اولویت‌های راهبردی وزارت کشور بوده، اما برخی با پیوند زدن این موضوع با جنگ تحمیلی 12روزه رژیم‌صهیونیستی از یک‌سو و طرح انواع شائبه‌ها درباره نحوه برخورد با اتباع خارجی غیرمجاز ازسوی دیگر، رویکرد امنیتی‌سازی تحولات این حوزه را دنبال کرده‌اند.


بر این اساس هم بود که رسانه‌های معاند در روزهای اخیر کوشید‌ند با انتشار گزارش‌های غیرواقعی، اینگونه جلوه دهند که ایران مشغول بدرفتاری و اعمال خشونت علیه اتباع خارجی غیرمجاز است. این در شرایطی است که در روزهای اخیر مسئولان ارشد نظام و دستگاه‌های متولی بارها تأکید کرده‌اند که طرح ساماندهی اتباع خارجی غیرمجاز با رعایت احترام و کرامت آنان و براساس اصول بین‌المللی در حال انجام است.

آمارها و نکاتی درباره ساماندهی
به‌گفته مسئولان مربوط در وزارت کشور، طرح ساماندهی اتباع خارجی غیرمجاز با قاطعیت تا رسیدن به اهداف تعیین شده ادامه خواهد داشت؛ اما تدابیر ویژه‌ای برای رعایت حقوق این اتباع و حفظ کرامت آنها اندیشیده شده‌است.

بازگشت بیش ۷۱۷هزار افغانستانی
براساس آخرین آمارهای منتشر شده، از ابتدای سال‌جاری تا روز دوشنبه گذشته، بیش از ۷۱۷هزار تبعه افغانستانی از 3مرز خروجی به کشورشان بازگشته‌اند.

چشم‌انداز ساماندهی
به‌گفته مسئولان مربوط در وزارت کشور، هدف نهایی در طرح ساماندهی رساندن جمعیت اتباع افغانستانی حاضر در ایران به 3میلیون‌نفر و همچنین اصلاح روش‌های پیشین مدیریت اتباع خارجی است.

افزایش بازگشت اتباع
براساس اعلام مسئولان مربوط، میزان بازگشت اتباع افغانستانی به کشورشان طی ماه‌های گذشته افزایش 4برابری داشته است؛ روندی که تا دستیابی به اهداف مدنظر ادامه خواهد داشت.

مشمولان طرح
برخلاف برخی شائبه‌سازی‌ها در فضای‌مجازی، به‌گفته مسئولان وزارت کشور، افراد غیرمجازی که دارای برگه‌های سرشماری نیستند و به‌صورت غیرقانونی در کشور حضور دارند، مشمول «برنامه خروج» هستند.

انجام اطلاع‌رسانی‌های لازم
برخلاف فضاسازی‌های انجام شده، اطلاع‌رسانی‌های لازم درباره اجرای طرح ساماندهی اتباع خارجی غیرمجاز انجام شده است؛ به‌طوری که از ۳۰ اسفندماه 1403این موضوع اطلاع‌رسانی و ۱۵تیرماه به‌عنوان «فرصت خروج» تعیین شده بود.

برنامه نیمه نخست امسال
گفته می‌شود که براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، قرار است 2میلیون و 33هزار نفر که مشمول فرایند سرشماری هستند، در نیمه نخست امسال تعیین‌تکلیف شوند.

واقعیت ماجرا درباره بازگشت اتباع
اجرای طرح ساماندهی اتباع‌خارجی غیرمجاز در حالی همچنان ادامه دارد که در روزهای اخیر رسانه‌های معاند با شبهه‌سازی‌های متعدد کوشیده‌اند اینگونه القا کنند که دولت ایران برخورد نامناسبی با این اتباع داشته است، اما واقعیت ماجرا چیز دیگری است:

ادعا: ایران اتباع افغانستانی را غافلگیر کرده و آنان را برای بازگشت در شرایط نامناسبی قرار داده است.
واقعیت ماجرا: از 30اسفندماه 1403اطلاع‌رسانی‌های لازم در این زمینه انجام و 15تیرماه به‌عنوان «فرصت بازگشت» تعیین شده بود.

ادعا: ایران با اقدام ضربتی به اتباع اجازه نداده است وضعیت زندگی خود را ساماندهی کنند.

واقعیت ماجرا: به‌گفته مسئولان مربوط، اتباع افغانستانی حدود 3ماه و نیم فرصت داشته‌اند وضعیت خود را سروسامان دهند؛ حتی تاریخ 15تیرماه به این دلیل انتخاب شده است که فرزندان این اتباع که در مدارس ایران تحصیل می‌کنند، بتوانند امتحانات خود را پشت سر بگذارند و کارنامه‌هایشان را دریافت کنند.

ادعا: ایران در حال اخراج اتباع افغانستانی به‌صورت فله‌ای و بدون قاعده مشخص است.

واقعیت ماجرا: بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها2دسته از اتباع مشمول بازگشت به کشورشان هستند؛ یکی افرادی که هیچ برگه‌ هویتی ندارند و دیگری، اتباعی که سال‌ها از برگه‌های سرشماری فاقد اعتبار قانونی استفاده کرده‌اند.

ادعا: در روزهای اخیر برخی در فضای مجازی ادعا کرده‌اند که اتباع افغانستانی مورد ضرب و شتم مأموران قرار گرفته‌اند.

واقعیت ماجرا: مقام‌های مختلف ایرانی بارها بر حفظ کرامت اتباع خارجی در فرایند بازگشت به کشورشان تأکید کرده‌اند. سردار احمدرضا رادان، فرمانده انتظامی کل کشور در روزهای اخیر ضمن اشاره به اجرای طرح ساماندهی اتباع غیرقانونی، بر بازگشت آنان به کشورشان براساس قانون و احترام تأکید کرده است.

ادعا: با اتباع افغانستانی در فرایند بازگشت و به‌ویژه در مراکز اسکان موقت و در مرز برخورد مناسبی صورت نمی‌گیرد.

واقعیت ماجرا: ازدحام در مراکز بازگشت، در برخی روزها سبب بروز بعضی مشکلات شده بود که با تدابیر اتخاذ شده رفع و امکانات مناسبی برای اتباع در فرایند بازگشت فراهم شده است. براساس اعلام مسئولان تنها در یک روز، حدود 29هزارنفر از مرز خراسان‌رضوی از کشور خارج شده‌اند، اما آخرین آمارها نشان می‌دهد این عدد به حدود 13هزار نفر رسیده‌است.

ادعا: اتباعی که در حال بازگشت به کشورشان هستند، از حقوق قانونی خود به‌ویژه در زمینه اموال و دارایی‌هایشان محروم شده‌اند.

واقعیت ماجرا: با وجود درنظر گرفتن زمان مناسب برای اینگونه اتباع، مسئولان وزارت کشور اعلام کرده‌اند طی هماهنگی‌های انجام شده با مقام‌های طالبان و همچنین بخش کنسولی سفارت افغانستان، بستر مناسب برای پیگیری‌های حقوقی فراهم شده و هر مهاجری که بخواهد، می‌تواند با اعطای وکالت به بخش کنسولی یا فرد مورد اعتمادش، حقوق خود را مطالبه کند و این وکالت الزاما نیازمند پرداخت هزینه نیست.

ادعا: دولت ایران به مشکلات به‌وجود آمده برای اتباع افغانستانی در فرایند بازگشت بی‌توجهی کرده‌است.
واقعیت ماجرا: مقام‌های مسئول در وزارت کشور تأکید کرده‌اند که اداره‌های کل اتباع در استان‌ها موظف به پیگیری موضوع‌های مطرح‌شده ازسوی اتباع هستند و در برخی استان‌ها نیز بخش مددکاری ایجاد شده‌است.

ادعا: برخی رسانه‌های معاند در روزهای اخیر مدعی دستگیری گسترده اتباع افغانستانی در ایران شده بودند.

واقعیت ماجرا: به‌گفته مسئولان مربوط بیش از 70درصد از اتباع، به‌صورت داوطلبانه و «خودمعرف» از ایران خارج شده‌اند. ازسوی دیگر برخی دستگیری‌ها در مقطع جنگ 12روزه نیز عمدتا به‌دلیل ایجاد ایست و بازرسی در شهرها و ناشی از شناسایی افرادی بوده که فاقد مدارک هویتی معتبر بوده‌اند.

ادعا: اتباع قانونی هم در حال طرد شدن از ایران هستند.

واقعیت ماجرا: موضوعی که سبب طرح چنین ادعاهای گمراه‌کننده‌ای ازسوی برخی اتباع و رسانه‌ها شده، ناشی از مشکل «تنوع مدارک» است که برخی از آنها دیگر قابلیت استناد قانونی ندارند. براین اساس برخی اتباع افغانستانی با مدارک مختلف یا شبه‌قانونی در کشور حضور دارند و مشمول ساماندهی هستند.

ادعا: اتباع افغانستانی از نحوه برخورد مسئولان ایرانی در فرایند بازگشت ناراضی هستند و آن را نقض کرامت انسانی خود می‌دانند.

واقعیت ماجرا: این دست ادعاها در شرایطی ازسوی برخی مطرح می‌شود که گفت‌وگوهای رسانه‌ای متنوع منتشر شده، چه در داخل ایران و چه از اتباعی که به افغانستان بازگشته‌اند، نشان‌دهنده ابراز رضایت آنان از مهمان‌نوازی دولت و مردم ایران است که در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان نیز بازتاب داشته‌است.

ادعا: از اتباع افغانستانی در مسیر بازگشت به کشورشان اخاذی شده است.


واقعیت ماجرا: بررسی‌های میدانی نشان‌دهنده کذب بودن چنین ادعاهایی است. اخیرا در جریان بازدید میدانی معاون استاندار خراسان رضوی و گفت‌وگو با اتباع، هیچ مورد خاص یا گزارشی از بی‌احترامی، اخاذی یا بی‌توجهی دریافت نشده است.

ادعا: به اتباع افغانستانی در مسیر بازگشت خدماتی ارائه نمی‌شود.

واقعیت ماجرا: علاوه بر برپایی موکب‌های پذیرایی و تلاش نهادهای مردمی برای تسهیل بازگشت اتباع افغانستانی، امکانات درمانی و پذیرایی مناسبی نیز برای اتباع در اردوگاه‌های مربوط درنظر گرفته شده است که با قوت درحال خدمت‌رسانی و تسهیل بازگشت اتباع هستند.

تأکید بر بازگشت عزتمندانه
مقام‌های مختلف ایرانی در روزهای اخیر بارها در گفت‌وگو با رسانه‌ها، بر رعایت حفظ کرامت اتباع افغانستانی در مسیر بازگشت به کشورشان تأکید کرده‌اند.

  اسکندر مومنی، وزیر کشور: ساماندهی اتباع خارجی غیرمجاز به دور از افراط و تفریط در حال انجام است و بیش از 70درصد از اتباع به‌صورت داوطلبانه به کشورشان بازگشته‌اند و همواره حفظ عزت و کرامت آنان مدنظر بوده‌است. ما میراث مشترک تمدنی داریم و هیچ نگاه منفی‌ای به اتباع افغانستانی نداریم.

  مصطفی محامی، نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان: خدمت‌رسانی به مهاجران افغانستانی در راستای حفظ کرامت انسانی و اخلاق اسلامی در حال اجراست.

  فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت: اجرای طرح بازگشت اتباع افغانستانی غیرمجاز به کشورشان باید با حفظ عزتمندی آنان صورت گیرد و کرامت هیچ انسانی نباید نادیده گرفته شود. به حفظ کرامت اتباع افغانستانی پایبندیم.

  نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور: تدابیر حقوقی لازم برای احقاق حقوق مهاجران اتخاذ شده‌است.

  علیرضا بیگدلی، سرپرست سفارت ایران در کابل: روند بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران با درنظر گرفتن احترام و کرامت انسانی انجام شده است.

  حضرت‌الله زعیم‌آقا، معاون کمیسار منطقه هرات و اسلام قلعه افغانستان: دولت ایران با بهره‌گیری از همه امکانات لازم، از هیچ کوششی برای تسهیل بازگشت اتباع غیرمجاز افغانستانی به کشورشان دریغ نکرده‌است.

  حسین جمشیدی، فرماندار تایباد: همه امکانات لازم، از پذیرایی تا خدمات درمانی برای بازگشت آبرومندانه اتباع افغانستانی در مرز دوغارون فراهم شده‌است.

  علیرضا شهرکی، معاون استاندار سیستان‌وبلوچستان: همه خدمات به اتباع افغانستان با رعایت کرامت انسانی و احترام به همسایگی ارائه می‌شود.

ضرورت ساماندهی پایدار اتباع
محمدتقی نقدعلی، نماینده مجلس نیز به بررسی موضوع ساماندهی اتباع پرداخت که در ادامه، تقدیم می‌شود: 

آمار نگران‌کننده
  بیش از 6میلیون تبعه خارجی در ایران (برخی منابع تا 8میلیون)
  بیشتر از جمعیت 72کشور جهان

راهکارهای پیشنهادی
طرد هدفمند و مؤثر
  طردی که منجر به بازگشت مجدد نشود.

  بسیاری از اتباع چندین بار طرد شده و مجدد بازگشته‌اند (در تهران تا 
۲۴ مرتبه).

ساماندهی مشروط
  اتباع با سابقه مثبت و بدون تهدید برای کشور با چارچوب قانونی باقی بمانند.
حفظ ساختار اجتماعی ایران
  پیشگیری از تغییر بافت فرهنگی و اجتماعی
  ایجاد مدل منطقی در تردد برای احترام به مردم ایران و اتباع افغانستان
پرهیز از اقدام خودجوش مردمی
  هشدار جدی: برخی محله‌ها اعلام کرده‌اند که اگر دولت اقدامی نکند، خودشان وارد عمل می‌شوند.

مشکل اصلی
  سیاستگذاری مقطعی و بدون افق راهبردی
  تمرکز صرف بر انسان‌دوستی، بدون در نظر گرفتن الزامات حکمرانی

آشفتگی در مدارک اقامتی
  وجود 17نوع کارت اقامت از سوی نهادهای مختلف
  فقدان سامانه یکپارچه برای کنترل و ثبت حضور اتباع

ویزای توریستی یا نیروی کار
  در سال ۱۴۰۳ حدود یک میلیون نفر با عنوان «گردشگر» به ایران آمدند.
  هزینه حضور هر نفر: یک میلیارد تومان
  واقعیت: ۹۰درصد برای اشتغال مي‌آيند نه گردشگری
  پلیس: هر ۳‌ماه ویزا را تمدید می‌کند و هزینه دریافت می‌شود.

اقدامات بازدارنده
  مرز افغانستان به ارتش سپرده شده است.
  تخصیص بودجه ۳.۵میلیارد دلاری برای دیوارکشی مرز طی ۴ تا ۵ سال
  امید به کنترل واقعی ورودهای غیرمجاز